Wojna w Ukrainie – jak o niej rozmawiać, jak wspierać dzieci?
Nigdy nie spodziewałam się, że przyjdzie mi pisać i mówić o tym jak rozmawiać z przedszkolakiem o wojnie i jak w trakcie wojny wspierać innych. Wojna na Ukrainie smuci. Uspokajam się w działaniu. Dzisiaj powiem Wam jak przedszkole może wspierać uchodźców i ludzi na froncie, a także jak rozmawiać z dziećmi o wojnie i jak wspierać dzieci w trudnych chwilach.
Czy rozmawiać z dzieckiem o wojnie?
W życiu dziecka poza wojną wydarzy się jeszcze przynajmniej kilka trudnych rzeczy. Kiedyś umrą jego rodzice, kiedyś ono samo umrze – wiem, to makabryczne, ale ten przykład jest mi potrzebny, aby przekonać Was, że nie wszystko co jest prawdziwe, musi stać się tematem rozmowy z dzieckiem. Jeśli Wasz kilkulatek zupełnie nie zdaje sobie sprawy z sytuacji jaka ma miejsce, nie wywołujcie tego trudnego tematu, bo jest on na tyle trudny, że w pewnym wieku lepiej, aby został przemilczany.
Jednak, pamiętaj:
- szkolne rodzeństwo szybko wprowadzi ten temat do domowych rozmów
- dzieci wyłapują słowa klucze z radio, telewizji, wiadomości, które oglądasz
- rozmowy innych są dla nich źródłem zainteresowania.
W takiej sytuacji, gdy dziecko samo mierzy się z trudną informacją, oczywiście – Wasza rozmowa jest niezbędna.
Jak wybadać ile wie dziecko?
Jako nauczyciel możesz zorganizować zajęcia, w której głównym tematem będzie Ukraina. Pokaż flagę, piosenki, język, potrawy. Jeśli dzieciom “coś siedzi w głowie” – wychylą się z tym tematem szybko.
Jak wspierać, jeśli Twoje własne dziecko zaczyna interesować się tematem, badaj pytaniami:
- Mamo, co to jest Ukraina?
- Kraj, który sąsiaduje z Polską. Dlaczego pytasz? Słyszałeś coś ciekawego na temat Ukrainy? Chcesz ją zobaczyć na mapie? Zobacz, tu jest Ukraina, tu Polska, a tutaj Rosja… – jeśli dziecko będzie miało coś do wyrzucenia z siebie w tym temacie – niemalże na pewno w takiej sytuacji podzieli się tymi myślami.
Jak obserwować dziecko?
Jednak – może być tak, że dziecko jednak zachowa stres w sobie. Nie zainicjuje rozmowy, jednak jego napięcie będzie narastać. Po czym rozpoznać, że dziecko niepokoi się?
- problemy z zasypianiem
- wybudzanie się w nocy
- moczenie się
- labilność emocjonalna (płaczliwość, drażliwość, nagłe zmiany emocji)
- nasilone tiki nerwowe
- bóle brzucha i głowy
- wycofanie, apatia.
- odmowa jedzenia, osłabiony apetyt
Podsumowanie:
- jeśli masz pewność, że dziecko nie orientuje się w temacie wojny, nie musisz rozpoczynać tego tematu – szczególnie dotyczy to maluszków, które nie prowadzą jeszcze tak ożywionych dyskusji
- jeśli czujesz, że dziecko mierzy się z napięciem; widzisz, że otrzymuje informacje i chcesz je zweryfikować – działaj.
Jak rozmawiać z dzieckiem o wojnie?
Pamiętaj, że dla dziecka wojna to abstrakt. Ono nie widzi czołgów, gdy o niej myśli, nie wyobraża sobie przerażonych ludzi zamkniętych w schronach. I niech tak zostanie. Jak wspierać dzieci podczas wojny?
- odpowiadaj na pytania dziecka i mów tyle, ile trzeba
- nie kłam, nie koloryzuj
- nie dziel się spekulacjami i nie przenoś na dziecko swoich lęków
“Czy w Ukrainie jest wojna?”
“Tak, to prawda. Rosja zaatakowała Ukrainę. Ukraina się broni. Wiele krajów wysyła do Ukrainy lekarstwa i inne rzeczy, które pomogą im się bronić. Polska także”
“Franek powiedział, że Rosja zaatakuje Polskę”
“Franek nie może tego wiedzieć. Nie ma nigdy takich informacji. Jesteśmy bezpieczni, Haniu”
“Zosia powiedziała, że tam umierają ludzie”
“To bardzo smutne, ale to prawda. Pomagamy Ukrainie wysyłając jej paczki i lekarstwa. Opiekujemy się też osobami, które uciekły z Ukrainy. Jesteśmy bezpieczni w Polsce, wojna jest daleko stąd”.
- mów szczerze o swoich emocjach, ale nie maluj wojennych obrazów
Zamiast: “Jestem smutna. Widziałam w wiadomościach czołgi przejeżdżające po samochodach i rakiety bombardujące miasta”
Spróbuj: “Tak, masz rację, jestem smutna. Słyszałam dzisiaj historię o ludziach, którzy ze sobą walczą. Zawsze mnie takie rzeczy smucą. Nie mam ochoty na zabawę w ganianego, ale co powiesz na klocki?”
- dostosuj informację do odbiorcy
“Twoja rodzina jest bezpieczna” w stosunku do dziecka polskiego może być prawdą, jednak w stosunku do dziecka ukraińskiego – niekoniecznie.
- podkreślaj bezpieczeństwo dziecka
“Masz rację, jest tak jak mówisz. Ty jesteś tutaj bezpieczny. Możesz spokojnie bawić się, nic Ci tu nie zagraża.”
- daj emocji trwać
Czasami mamy chęć przekierować uwagę dziecka. Zauważ jednak, że lęk nie zniknie i może powrócić wtedy, gdy dziecko nie będzie mogło otrzymać wsparcia. Korzystaj z okazji do rozmowy, gdy dziecko jej potrzebuje.
Jak wspierać dzieci uchodźców?
Poza powyższymi wskazówkami, dołącz także te poniżej:
- reguły, rutyna i rytm
Gdy tracimy kontrole, zewnętrzne mechanizmy kontroli pozwalają nam odnaleźć spokój. Obrazkowy plan dnia, poranna rutyna – to wszystko będzie bardzo pomocne
- zwolnij
Dziecko w stresie może być rozkojarzone. Długie komunikaty, pośpiesz mogą nie służyć dziecku i potęgować jego napięcie.
- bądź empatyczny
Zrozum, że dziecko w stresie może zachowywać się nietypowo. Być bardziej uparte, agresywne, zdekoncentrowane – reaguj na każdą emocję profesjonalnie i szczególnie w przypadku dzieci uchodźców, oszczędź rodzicom obciążających komentarzy. Prawdopodobnie mierzą się właśnie z najtrudniejszą sytuacją dotychczasowego życia
- podkreślaj bezpieczeństwo tak często, jak trzeba
Dzieci mogą domagać się wielokrotnych zapewnień o tym, że wszystko jest w porządku. Bądź konsekwentny i wspierający.
- typowy dzień w przedszkolu
Postaraj się, aby temat wojny pojawiał się wtedy, gdy jest to konieczne. Ale zostaw przestrzeń na “powrót do normalności” – oferuj swoim gościom i nowym członkom grupy typowe przedszkolne aktywności, które będą niosły ze sobą radość i wyciszenie
- wprowadź więcej zabaw regulujących emocje
Strach to nie jedyna emocja. Dzieci porzuciły swoje domy, odwołały urodzinowe imprezy, zostawiły zabawki i wygodne łóżka. Jest w nich złość, dezorientacja, niezrozumienie. Daj tym emocjom wybrzmieć poprzez stosowanie technik np. arteterapeutycznych, stworzenie kącika złości, tańce, ruch.
A dla siebie samego – chroń się od fake newsów.
Akcja charytatywna
Jak ją zorganizować? Bardzo łatwo! Zobacz:
- Poszukaj oficjalnych zbiórek w Twoim mieście na stronach urzędu miasta.
- Zadzwoń do koordynatora i otrzymaj listę najbardziej potrzebnych produktów.
- Otrzymaj zgodę dyrekcji na organizację zbiórki.
- Zbierz zespół. Możliwe zadania: sortowanie i pakowanie darów, przewiezienie darów do miejsca zbiórki.
- Wyznacz przestrzeń do zbiórki i poinformuj o niej personel.
- Przygotuj plakaty informujące o akcji.
- Zgromadź kartony, taśmę klejącą, folię stretch – przyda się do pakowania.
Sprawdź jak akcja wygląda w Twoim mieście:
- we Wrocławiu akcję koordynuje WCRS, na zorganizowanym przez nim spotkaniu wyjaśniono: jakie produkty są najbardziej potrzebne, jak je sortować i pakować, jak będą odbierane z placówek (przez straż miejską).
Możesz skorzystać z tego plakatu do edycji. Edytuj go TUTAJ.
Dobre praktyki
- przygotuj się na małych gości!
Wiem, że znasz mnóstwo zabaw – oto mały ukraiński słownik, który pomoże Ci zaprosić dzieci do zabawy:
Czy potrzebujesz pomocy?
Miło Was poznać.
Możesz się pobawić.
Patrzcie na mnie i róbcie to co ja.
Robimy wielkie koło.
Siadajmy.
Tutaj są auta, lalki, kartki, kredki, chusteczki.
Tutaj są klocki.
Dobrego dnia, kochane dzieci!
Do widzenia!
Nagrania z uprzejmości mamy mojej małej podopiecznej.
Trzymajcie się zdrowo i bezpiecznie!
Ważny temat – jako dorośli skupiamy się teraz z oczywistych względów na pomocy ukraińskim dzieciom, jednak polskim również trzeba tłumaczyć sytuację (tak jak jest to zaznaczone w artykule – jeśli zachodzi taka potrzeba), co może być dla rodziców nowe i problematyczne…