Nauka czytania i pisania w przedszkolu

Nauka czytania i pisania w przedszkolu nie sprowadza się do zapoznania przedszkolaków z całym alfabetem liter pisanych i drukowanych. To nie czytanie książek chórem i odpytywanie ze znajomości literek. Jednak, to naiwne sądzić, że bez odpowiedniego przygotowania w przedszkolu, w pierwszej klasie dziecko z łatwością będzie przyswajało litery, prezentowane tydzień po tygodniu w szkole. Jak to zrobić? Jaka powinna być kolejność wprowadzania liter? Jaką metodę wybrać?

Nauka pisania i czytania w przedszkolu – trzylatki. Przygotowanie!

Ciężko mówić o czytaniu u dzieci trzyletnich, jednak, kto spróbował, ten wie, jak wiele potrafią. Jakie cele przyjąć w grupie maluszków? Co jest ważne w tym wieku?

Rozwijanie zdolności komunikacyjnych: rozwój mowy trzylatków jest często bardzo opóźniony. Do przedszkola trafią dzieci, które czasem porozumiewają się tylko kilkoma słowami lub sylabami. Większość komunikatów wyrażają płaczem lub wskazywaniem palcem. Nie zmienimy tego w jeden dzień. Jednak współpracując z logopedą (psychologiem), skłaniając dziecko do mówienia (bez wyręczania, wypowiadania się za dziecko, zbędnego reagowania na wskazywanie palcem) – jesteśmy w stanie stymulować rozwój mowy maluszków;
Zachęcanie do komunikacji przez zabawy dźwiękonaśladowcze;
Śpiewanie, rytmizowanie za pomocą klaskania, tupania;
Zapoznawanie dzieci z globalnym zapisem ich imienia – w krótkim czasie nauczą się je rozpoznawać;
Wzbogacanie słownictwa – czy język należy bardzo uprościć? Nie. Dzieci rozumieją o wiele więcej niż są w stanie powiedzieć – tak jak i my. Warto czytać dobrą dziecięcą literaturę,wyjaśniać trudne słowa;
Czytanie wrażeniowe – warto podczas czytania śpiewać, pracować mimiką, gestem, ruchem, tak, by dziecko miało pewność co do tego, że w książkach drzemią fantastyczne rzeczy, a litery ukrywają magiczne światy, które warto poznawać;
Doskonalenie percepcji słuchowej (zajrzyj tutaj i tutaj) i wzrokowej;
Rozmowy na temat liter – uświadamianie dzieciom ich istnienia, tego, że służą do zapisu naszych myśli. Przykładem takiego działania jest podpisywanie ilustracji prezentowanych lub tworzonych przez dzieci;
Zabawy w dzielenie na sylaby – dzieci niemalże intuicyjnie opanowują tą umiejętność;

Co jest w zasięgu trzylatka:

rozpoznawanie karteczki z własnym imieniem;
samodzielne jedzenie;
dzielenie na sylaby prostych wyrazów;
wskazywanie obrazki na podstawie usłyszanej sylaby (np. la… -> lala, do… -> domek);
układanie dwu-trzyelementowych szeregów np. z klocków;
rysowanie bazgrot i prostych obrazków, próba ich nazywania;
prezentowanie opowieści ruchowych;
nauka prostych wierszyków;
rozróżnianie liter od innych symboli (ale jeszcze nie liter od cyfr);
śpiewanie piosenek o prostej melodii i niespiesznym tempie;
rysowanie prostych linii, kół;
rozpoznawanie dźwięków urządzeń domowych, zwierząt;
lepienie kulki, robienie węża z ciastoliny zgodnie z instrukcją nauczyciela.

Nauka pisania i czytania w przedszkolu – czterolatki. Przygotowanie:

Czterolatki to już nie maluszki, ale jeszcze nie starszaki. Potrafią już naprawdę dużo, jednak jest wciąż za wcześnie na naukę kreślenia własnego imienia czy odczytywanie sylab. Jakie cele ustanowić w tej grupie wiekowej?

Rozwijanie zdolności komunikacyjnych: dzieci w tym wieku swobodnie powinny wypowiadać się na interesujący je temat, na zadane pytanie z reguły odpowiedzą równoważnikiem zdania lub zdaniem prostym. Warto zachęcać dzieci do relacjonowania opowiedzianej bajki, opisu obrazka – tego w książce i własnego. Świetną okazję do komunikowania się stwarza praca w grupach.
Zachęcenie do eksperymentowania ze słowami i dźwiękami – wymyślanie dźwięku, który mógłby wydawać skonstruowany robot, próba definiowania nieznanych słów, wymyślanie nazw dla narysowanych potworków i magicznych stworzeń;
Śpiewanie, instrumentalizowanie z wykorzystaniem instrumentów perkusyjnych, marakasów;
Zapoznawanie dzieci z globalnym zapisem prostych wyrazów, tj. dom, kot, nos, oko, itp.;
Wzbogacanie słownictwa – czytanie dłuższych opowiadań;
Czytanie wrażeniowe – warto podczas czytania śpiewać, pracować mimiką, gestem, ruchem, tak, by dziecko miało pewność co do tego, że w książkach drzemią fantastyczne rzeczy, a litery ukrywają magiczne światy, które warto poznawać. Na to jest pora i miejsca na każdym poziomie wiekowym;
Doskonalenie percepcji słuchowej (zajrzyj tutaj i tutaj) i wzrokowej – dziecko czteroletnie śmiało łączy w pary takie same figury, szereguje przedmioty od najmniejszego do największego, wyszukuje brakujące elementy na obrazku ;
Próby różnicowania liter i cyfr;
Zabawy w dzielenie na sylaby imion kolegów, synteza sylabowa.

Co jest w zasięgu czterolatka:

Rozpoznawanie swojego imienia zapisanego odręcznym pismem na kartce;
Rozpoznawanie kilku globalnych zapisów i łączenie ich z obrazkiem;
Rozróżnianie liter od cyfr;
Dzielenie na sylaby i łączenie sylab w wyrazy (średnio 3);
Samodzielna recytacja 2-4 wersowych wierszyków;
Śpiewanie piosenek wraz z ruchem;
Nauka prostych choreografii tanecznych;
Wykonywanie prostych szlaczków;
Kolorowanie według wzoru;
Rysowanie kwadratów;
Cięcie po linii prostej i ukośnej;
Łączenie takich samych liter (bez trudnych opozycji, tj. p-b-d-g)
Nazywanie niektórych liter wielkich;
Rozpoznawanie opozycji głoskowych (koty-kody, kasa-kasza-kasia, kos-kosz, kalarepka-galaretka, itp.).

Elementarna nauka pisania i czytania w przedszkolu – pięciolatki:

Pięciolatki to już starszaki, choć jeszcze nie zerówka. W tym wieku następuje znaczący progres w zakresie zdolności percepcyjnych i manualnych, choć nie ma powodów, by od dzieci w tym wieku oczekiwać jeszcze zainteresowania nauką pisania.

Co stanowi cel dla pięciolatków?

Zapoznawanie na drodze zabawy z literami i cyframi, drukowanymi – małymi i wielkimi;
Doskonalenie umiejętności wyznaczania głoski w nagłosie i w wygłosie;
Doskonalenie umiejętności analizy i syntezy sylabowej długich (4-5 sylabowych) wyrazów;
Nauka odnajdowania rymów;
Rozwijanie percepcji wzrokowej na materiale cyfrowo-literowym;
Łączenie w pary takich samych zapisów wyrazowych, liter, cyfr;
Rozpoznawanie niektórych zapisów globalnych;
Rozróżnianie trudnych liter (p-b-d-g)
Ćwiczenia słuchu fonematycznego (szczególnie rozróżnianie s-sz, z-ż, c-cz, dz-dż, r-l)

Co jest w zasięgu pięciolatka:

rozpoznawanie małych i wielkich liter drukowanych;
rysowanie po śladzie liter i cyfr pisanych;
wykonywanie szlaczków;
zapisanie własnego imienia (może się zdarzać zapis w odbiciu lustrzanym);
rozpoznawanie cyfr od 0 do 9;
zrozumienie, że niektóre wyrazy zapisujemy inaczej niż słyszymy (lew słyszymy jako lef, pies jako pjes)
świadomość istnienia dwuznaków (sz, cz, rz, ch) oraz zmiękczeń (ś, ź, ć, dź, itd.) – nie należy oczekiwać od dziecka, że będzie pamiętało i stosowało w swoich próbach prawidłowy ortograficznie zapis. Ale nie należy bać się prezentowania dzieciom trudnych wyrazów. Na tysiąc procent 90% z naszych przedszkolaków nim wyjdzie z przedszkola podejmie próbę zapisu “Kocham Cię, Mamo!” – nie ma powodu, by nie wspominać dzieciom o istnieniu bardziej skomplikowanych liter w naszym języku, choć na pewno nie równocześnie z wprowadzaniem innej litery.

Elementarna nauka pisania i czytania w przedszkolu – sześciolatki:

Mam pełną świadomość tego, co mówi podstawa programowa wychowania przedszkolnego – nie nakłada ona obowiązku umiejętności czytania i pisania przez dzieci sześcioletnie. Jednak, kto popracował już trochę z zerówką, ten wie, że to jest absolutnie w zasięgu większości z ich by czytać proste zdania i zapisywać symbolicznie działania matematyczne.

Co stanowi cel nauki pisania i czytania w zerówce?

utrwalanie obrazu liter małych i wielkich oraz cyfr;
zwrócenie uwagi na istnienie interpunkcji – szczególnie znaków zapytania, kropek, które dziecko często widuje w opowiadaniach;
rozwijanie umiejętności czytania w oparciu o litery, sylaby i proste wyrazy;
doskonalenie analizy i syntezy głoskowej (np. d-o-m-e-k -> domek i odwrotnie)
łączenie obrazków z podpisem;
czytanie prostych zdań.

Co jest w zasięgu sześciolatka?

czytanie szeregów sylab, po zapoznaniu liter, tj. la-lo-le-lu-ly;
odczytywanie rebusów (obrazek lasu + ka -> laska);
rozróżnianie “trudnych liter” takich jak p, b, g, d, M, W;
pisanie prostych wyrazów;
zapis liter w liniaturze po zaprezentowaniu wzoru (już niekoniecznie po śladzie);
czytanie prostych zdań, typu “To jest lala. To jest domek Bartka”;
Ci, u których funkcja rozwija się szybciej są w stanie samodzielnie czytać polecenia w książkach;
symboliczny zapis działań, np. 5-3=2
znajomość wszystkich liter i cyfr oraz ich pisanych odpowiedników (bez umiejętności spontanicznego ich kreślenia bez wzoru).
analiza i synteza głoskowa około 6-8 głosek.

Kolejność wprowadzania liter

To ciekawa kwestia. Różne wydawnictwa proponują różniącą się kolejność. Generalnie, moja własna praktyka pokazuje, że sukces tkwi w nauce czytania z sensem. To znaczy, warto, tak szybko jak to się da, nadawać czytanym literom znaczenie. Dlatego, warto rozpocząć naukę od prostej samogłoski, np. A a, a następnie przejść do np. L l. dzięki czemu dziecko bardzo szybko będzie mogło odczytać słowo lala czy lu lu lu śpiewane przez mamę dzidziusiowi.

Kolejność, która moim zdaniem jest praktyczna i pomocna:

A, L, O, M, T, I, K, E, P, N, C, B, Y, D, U, J, F, G, W, R, S, H, Z.

Czy zmiana tej kolejności wiele zaburzy? Nie! Ale warto pamiętać o tym, aby:

w jednym tygodniu wprowadzać jedną literę małą i wielką (tą samą małą i wielką)
wprowadzać litery w wyrazach zbudowanych z sylab otwartych, np. balon, a nie bratki (ba +, bra -)
jak najszybciej wiązać czytane litery ze znaczeniem (budować proste wyrazy do czytania);
nie wprowadzać jedna po drugiej liter podobnie brzmiących (t-d, s-z, m-n) lub podobnie wyglądających (s-z, m-w, p-b-d-g)

Z reguły propozycje proponowane w wydawnictwach edukacyjnych są naprawdę w porządku.

Jak skutecznie zniechęcić dziecko do czytania i pisania?

zmuszając;
nudząc;
krytykując.

Nauka czytania dla dziecka jest jeszcze trudniejsza niż dla dorosłego, który uczy się czytania w innym języku. Spróbujcie tylko odczytać:

Ez könnyű (po węgiersku: To jest łatwe!)
C’est facile (po francusku: To jest łatwe!)

Wiecie co mam na myśli? To wymaga poświęcenia i wytrwałości, by nauczyć się czytać i pisać. Warto więc wplatać to wszystko w pasjonującą zabawę i ciekawe zajęcia.

A jak zrobić to ciekawie? Czyli: Nauka czytania i pisania Małgorzaty Swędrowskiej

Ostatnio miałam przyjemność zapoznać się z nową pozycją Oficyny MM pt. Nauka czytania i pisania przez ćwiczenia i zabawy grafomotoryczne, autorstwa Małgorzaty Swędrowskiej. Czego się spodziewałam? Kolejnych opracowań dotyczących metody sekwencyjno-symultanicznej lub odimiennej, chaotycznych rad i banalnych pomysłów. Słowem, nie przypuszczałam, że po raz kolejny zachwyci, zainspiruje i zaskoczy mnie nauka pisania i czytania. A jednak!

Ta książka jest nie tylko mądra i pisana z dużą świadomością etapów rozwojowych dziecka. Jest przede wszystkim ciekawa i praktycznie uporządkowana.

Każda doskonalona funkcja to nowy, gotowy do wykorzystania scenariusz z pomocami do druku zawartymi na płytach CD. Z każdą kolejną stroną dojrzewamy wraz z dzieckiem do tego, by z pasją uczyć się czytać i pisać. Dowiadujemy się jak prowadzić przedszkolaka – od trzylatka do starszaka, przez proces elementarnej nauki czytania i pisania.