Arkusz obserwacji dziecka oraz diagnozy
Arkusz obserwacji dziecka jest bardzo pomocnym narzędziem! Jednak, zauważyłam, że często proces obserwacji pedagogicznej przedszkolaków budzi wątpliwości. Czasami także przybiera formę egzaminu, który męczy nie tylko dzieci, ale i nauczycieli przedszkola. Po arkusze obserwacji dziecka do druku sięgają także rodzice przedszkolaków. Korzystanie z arkuszy przez rodziców często wynika z poszukiwań wskazówek. Rodzice chcą wiedzieć jakie umiejętności powinno posiadać dziecko, które np. nie uczęszcza jeszcze do przedszkola. Co powinien potrafić trzylatek? Co czterolatek? Jak powinien wyglądać arkusz obserwacji pedagogicznej pięciolatka, a jak wstępna i właściwa diagnoza gotowości szkolnej dziecka? Wyjaśniam! W zrozumieniu i sprawdzeniu pomoże Ci arkusz obserwacji dziecka 3-letniego. Kolejną cenną pomocą jest także arkusz obserwacji dziecka 4-letniego. W kolejnych latach lub już teraz możesz potrzebować również arkusz obserwacji dziecka 5-letniego. Na finał, do kolekcji przydatnych dokumentów polecam oczywiście arkusz wstępnej diagnozy gotowości szkolnej dziecka oraz właściwej diagnozy.
Arkusz obserwacji trzy-, cztero-, pięcio- i sześciolatka
Jeśli poszukujesz gotowych wzorów – dołącz do subskrypcji na stronie Pani Monia i ciesz się pełnym dostępem do materiałów. Arkusze obserwacji dziecka do druku oraz diagnoza gotowości szkolnej znajdują się w sekcji DOKUMENTY w wersji do edycji i w wersji do druku.
Poza wzorami dokumentów, podzieliłam się z Tobą także wskazówkami dotyczącymi tego jak przeprowadzić diagnozę oraz obserwację pedagogiczną dziecka. Zwróciłam uwagę na szczególnie trudne kwestie, którymi jest przeliczanie, umiejętność rozpoznawania liter, testowanie wiedzy dziecka, lateralizacja czy chwyt pisarki. Wszystkie te umiejętności znajdziesz w arkuszach. Aby służyć Ci kompleksowym wsparciem, przygotowałam dla Ciebie także kurs Obserwacja pedagogiczna dziecka i diagnoza gotowości szkolnej
Obserwacja pedagogiczna dziecka - co to jest?
Obserwacja pedagogiczna dziecka to proces obserwacji umiejętności dziecka, który ma na celu:
- zbadać poziom umiejętności dziecka
- ocenić czynione postępy
- dostarczyć informacji na temat uzdolnień oraz obszarów wymagających wsparcia.
Obserwacji dokonuje się na podstawie obserwacji dziecięcych zabaw, zajęć, codziennych czynności, wytworów dziecka – np. prac plastycznych. Podsumowanie procesu obserwacji w formie arkusza obserwacji dziecka tworzone jest zwykle w dwóch lub trzech terminach: pod koniec października, w połowie roku (w styczniu) oraz pod koniec roku szkolnego (maj/czerwiec).
Wyjątek stanowi diagnoza gotowości szkolnej – informacja o gotowości szkolnej dziecka na dedykowanym do tego druku wydawana jest rodzicom dziecka objętego rocznym obowiązkowym przygotowaniem przedszkolnym do 30 kwietnia roku kalendarzowego, w którym dziecko rozpoczyna edukację szkolną.
Wielu cennych informacji na temat diagnozy gotowości szkolnej dostarczy Ci poniższy artykuł:
Arkusz obserwacji dziecka - terminy
Obserwacje wykonuje się dwa lub trzy razy w roku. Zwróć uwagę na inny termin wydawania informacji o gotowości szkolnej. Warto zapamiętać, że:
- obserwacji nie wykonujemy w czasie trwającej adaptacji dziecka – a właściwie, by być bardziej precyzyjną, nie wnioskujemy w tym terminie, stres skutecznie maskuje umiejętności dziecka
- obserwacja to proces: obserwujemy dzieci cały czas, obserwacja czy diagnoza nie powinny przybierać formy egzaminu czy sprawdzianu
- arkusze warto wypełnić przynajmniej dwa razy w roku – pod koniec października oraz pod koniec maja – by mieć możliwość porównania początkowego i końcowego rozwoju umiejętności dziecka
- dobrą praktyką jest podsumowanie obserwacji 3 razy w roku szkolnym – pod koniec października, pod koniec stycznia i pod koniec maja
- rodzicom dzieci, które rozpoczynają edukację szkolną w kolejnym roku szkolnym, informacja o gotowości szkolnej dziecka wręczana jest do końca kwietnia.
Arkusz obserwacji dziecka - co zawiera?
Arkusz obserwacji dziecka do druku przede wszystkim ma służyć temu, aby dorosły podsumował swoje spostrzeżenia i porównał: Adasia z Adasiem, dziecko z dzieckiem – tym samym. Co mam na myśli? Nie sposób nie zgodzić się, że odnosimy wyniki dziecka do wyników grupy. Natomiast – rozwój dzieci przebiega w różnym tempie i Podstawa Programowa Wychowania Przedszkolnego nie bez powodu nie rozdziela umiejętności dzieci na roczniki. Dlatego – to co jest najcenniejsze – to porównywanie wyników dziecka w różnych terminach – tego samego dziecka!
Dzięki temu oceniamy postęp, tempo rozwoju i jego harmonię. Czy dziecko rozwija się harmonijnie we wszystkich obszarach czy tylko w wybranych? To pozwala nam podjąć mądre decyzje na temat wsparcia dziecka.
Arkusz obserwacjidziecka 3-letniego
Arkusz obserwacji dziecka 3-letniego, tak jak pozostałe arkusze odnosi się do czterech obszarów rozwoju wskazanych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego. Wskazane umiejętności dostosowane są do rozwoju dziecka w danym wieku – np. w aspekcie czynności higiecznicznych i porządkowych zakładają korzystanie z toalety, próby samodzielnego ubioru obuwia zmiennego czy mycia rąk.
Warto pamiętać o tym, że szczególnie na tym etapie ważne jest wnioskowanie z obserwacji dziecka po zakończeniu adaptacji dziecka.
Wiele umiejętności może wymagać naszego wsparcia:
- korzystani z toalety
- rozwiązywanie konflików
- ubieranie
- współpraca z dziećmi
- i wiele innych! Szczegółowo przeczytasz o nim w arkuszu.
Arkusz obserwacjidziecka 4-letniego
Arkusz obserwacji dziecka 4-letniego, tak jak pozostałe arkusze odnosi się do czterech obszarów rozwoju wskazanych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego: fizycznego, emocjonalnego, społecznego oraz poznawczego. Wskazane umiejętności dostosowane są do rozwoju dziecka w danym wieku – np. w aspekcie samoobsługi od dziecka oczekiwać będziemy samodzielnościach w czynnościach nie wymagających jeszcze precyzyjnych ruchów dłoni, np. ubieraniu spodni, skarpet czy korzystaniu z toalety.
Jakie umiejętności szczegółowe powinien wykazywać czterolatek, by z sukcesem osiągnąć gotowość szkolną i wykazywać umiejętności zawarte w Podstawie Programowej Wychowania Przedszkolnego kończąc przedszkole? Wyjaśnia to arkusz obserwacji dziecka 4-letniego. Jest on tworzony wg tego samego schematu co arkusz obserwacji dziecka 3-letniego, jednakże różnią go wskazywane umiejętności.
Arkusz obserwacji dziecka 4-letniego znajduje się tutaj:
Arkusz obserwacjidziecka 5-letniego
Arkusz obserwacji dziecka 5-letniego, tak jak pozostałe arkusze odnosi się do czterech obszarów rozwoju wskazanych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego: fizycznego, emocjonalnego, społecznego oraz poznawczego. Chcemy, aby wykazał już mocne podstawy tego, co będzie wymagane od sześciolatka. Innymi słowy – zrobiliśmy w trakcie budowy arkusza obserwacji pedagogicznej krok dalej w kierunku gotowości szkolnej dziecka.
Właściwie skonstruowany arkusz pozwoli nam ocenić rozwój fizyczny, w tym funkcje związane z przyszłą nauką pisania. Podsumuje także rozwój emocjonalny i społeczny umożliwiający rozstanie z rodzicami bez lęku, dostosowanie do zasad społeczności, a także umiejętność współpracy. Zwróci uwagę na wiedzę ogólną, rozwój myślenia matematycznego, przygotowanie do nauki czytania.
Co dokładnie powinniśmy sprawdzić? Wyjaśnia to przygotowany arkusz obserwacji dziecka 5-letniego do druku. Tak jak arkusz obserwacji dziecka 3-letniego oraz arkusz obserwacji dziecka 4-letniego – zawiera 3 możliwe terminy badania.
Arkusz obserwacjidziecka 6-letniego- czy diagnoza gotowości szkolnej?
W pewnym sensie diagnozę obowiązują te same zasady co obserwacje:
- to nie jest egzamin gotowości szkolnej ani sprawdzian umiejętności szkolnych
- ma na celu osąd sytuacji – jej celem jest odpowiedzieć na pytanie: Czy dziecko jest gotowe do podjęcia edukacji szkolnej? Na jakim poziomie, w jakim zakresie? Co należy wspomagać? Jak? Czego już próbowano?
W przypadku 6-latków i prowadzonej wstępnej diagnozy chcemy udzielić odpowiedzi na pytanie: Czy dziecko pretenduje do osiągnięcia gotwości szkolnej pod koniec roku szkolnego? Jeśli nie – to już na tym etapie warto udzielić informacji opiekunom dziecka. Jakich? Na takie pytania powinien odpowiadać tworzony przez Ciebie arkusz obserwacji dziecka 6-letniego czy też prowadzona diagnoza gotowości szkolnej.
- w jakim zakresie dziecko wymaga wsparcia – co dokładnie należy robić z dzieckiem, by to doskonalić
- jakiego wsparcia udziela placówka i jakie są tego efekty
- jakie działania należy podjąć, by dziecko zwiększyło szansę na osiągnięcie gotowości szkolnej.
A co, jeśli czegoś nie wiesz?
- stworzyć naturalną sytuację, w której w zabawie, np. jeż, mówi o tym, że właśnie wrócił z wycieczki do stolicy Polski – dzieci mają szansę wypowiedzieć się na ten temat
- możesz też wstrzymać się z tym zadaniem do kolejnej diagnozy, np. w grudniu, po listopadowych zajęciach na temat Polski nie będziesz mieć już wątpliwości.
Dlaczego tak? Diagnoza powinna wiązać się z doświadczeniami dziecka.
- możesz zaznaczyć, że dziecko jeszcze danej informacji nie posiada, ale warto zanotować, że nigdy nie miało okazji jej zdobyć – w rzeczywistości, to informacja na temat dorosłego, a nie dziecka.
Wierzę, że czujesz moją intencję – odniesienie do doświadczeń jest tu ważne.
Zobacz, jak może to wyglądać! Na jednym arkuszu znajdują się trzy terminy. Dzięki temu bardzo szybko każda osoba analizująca te obserwacje będzie potrafiła porównać postęp dziecka. Lub – ewentualny regres, z tym mierzymy się najrzadziej. Arkusz obserwacji pedagogicznej do druku znajduje się w zakładce DOKUMENTY” – jest dostępny po zalogowaniu, zgodnie z opisami dostępów.
Obserwacja pedagogiczna dziecka - jak ją wykonać?
Obserwacja pedagogiczna dziecka to PROCES. Obserwujemy dziecko:
- w naturalnych sytuacjach: w zabawie, w ćwiczeniach gimnastycznych, na zajęciach muzycznych i wszelkich innych
- obserwujemy zawsze – nie ma określanego miesiąca na wykonanie takich obserwacji – kilka razy w roku zbieramy nasze wnioski
- nie tworzymy nowych dedykowanych diagnozie czy obserwacji zadań – doskonale zdaję sobie sprawę, że wydawnictwa pedagogiczne tworzą książeczki, które mają służyć do diagnozy, ale nie tędy droga! Obserwuj prace dziecka, baw się, obserwuje zabawy – to jest Twój materiał do analizy, wykonywanie książeczek rzadko pokaże Ci rzeczywiste umiejętności dziecka.
Książeczki do diagnozy - dlaczego Ci ich nie polecam?
Intencja ich powstania była dobra – miały pomóc dorosłym ocenić umiejętności dziecka. Jednak – bardzo szybko sprawiły, że diagnoza gotowości szkolnej dziecka czy obserwacja pedagogiczna przedszkolaka stały się sprawdzianem czy egzaminem, kiedy to dzień po dniu dzieci wypełniają KSIĄŻECZKI.
Żaden punkt podstawy programowej nie mówi o wypełnianiu kart pracy. Żaden nie sprowadza umiejętności wyłącznie do symbolicznych zapisów na papierze. Dziecko powinno być oceniane w działaniu – w zabawach, w naturalnych sytuacjach, z poszanowaniem skupienia się na jednorodnej umiejętności w zakresie około 10 minut.
Wypełnianie książeczek diagnostycznych często odbywa się hurtem, w czasie na zabawę swobodną lub w czasie, który wypełniać może ciekawa, tematyczna zabawa.
Co więcej – ten jednorazowy test niewiele ma wspólnego z rzeczywistą diagnozą. O wiele więcej wyciągniesz z przeglądu wytworów dziecka – np. jego prac plastycznych.
Być może powiesz: To wymaga mądrze dobranych pomocy dydaktycznych dla dziecka. Zgadzam się – takie pomoce dla Ciebie przygotowuje.
Co więcej, korzystanie z diagnoz w formie książeczek do wykonania testu wpędziło dorosłych w wir i przymus mnożenia dodatkowej dokumentacji. A co jeśli dziecka nie ma w przedszkolu? No, zupełnie nic! Wciąż możesz oprzeć się na swoich obserwacjach, opinii nauczycieli zajęć dodatkowych czy wytworach dziecka.
Bo przecież nauczyciele:
- mają teczki pełne prac dzieci – są one doskonałą informacją na temat umiejętności manualnych czy kierunkowych na kartce
- codziennie bawią się z dziećmi
- obserwują dzieci w trakcie zajęć dodatkowych.
To naprawdę wystarczające próby!
Diagnoza gotowości szkolnejdziecka z niepełnosprawnością- jak ją wykonać?
Diagnoza gotowości szkolnej dziecka z niepełnosprawnością w moim odczuciu w większości przypadków nie powinna być wykonywana za pomocą tych samych arkuszy co w przypadku dzieci normatywnie rozwijających się.
Dlaczego tak uważam? Diagnoza ma odpowiedzieć na pytanie: Jakie są mocne strony dziecka? Jak je wspierać? W jakich obszarach dziecko wymaga wsparcia?
Często diagnozę w takiej samej formie co dzieciom o normatywnym rozwoju wykonuje się dzieciom z niepełnosprawnością wręczając np. informację rodzicowi niemówiącego dziecka z autyzmem, że uwaga – nie wyznacza głoski w nagłosie. Inny przykład: dziecko z zespołem Downa z informacją o tym, że nie mierzy długości czy nie szacuje wagi. Czy to naprawdę ma sens? Nie sądzę.
Obszarami doskonalenia dla wymienionych przykładowych dzieci nie jest mierzenie długości czy wyznaczanie głoski w nagłosie. Zamiast tego zachęcam do zindywidualizowanej diagnozy przeprowadzonej przez specjalistów, pedagoga specjalnego w oparciu o wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania dziecka, która jest obowiązkiem zespołu terapeutycznego.
Co powinien zawierać arkusz obserwacji dziecka?
Warto by oceniał umiejętności dziecka w czterech głównych obszarach wskazanych w Podstawie Programowej Wychowania Przedszkolnego:
- fizycznym
- emocjonalnym
- społecznym
- poznawczym
To, co uważam za cenny element to cykliczna ocena rozwoju chwytu pisarskiego oraz lateralizacja w ostatnim roku w przedszkolu. Skrzyżowana, będzie wskazówką dla rodzica o możliwym zagrożeniu ryzykiem dysleksji.
Dlatego zachęcam mocno do zapoznania się z webinarem, który opowiada o tym jak obserwację pedagogiczną dziecka przeprowadzić, a także jak ocenić lateralizację oraz chwyt dziecka.
Obserwacja pedagogiczna dziecka - kto ją przeprowadza?
Co do zasady, nauczyciel przedszkola, jednakże bardzo zachęcam do tego, by współpracować! Więcej informacji na temat użycia oraz rozumienia języka obcego przekaże nauczyciel języka, cennych uwag dostarczy terapeuta prowadzących terapię z dzieckiem. Komunikujmy się! Warto!
Arkusz obserwacji dziecka - podsumowanie
Obserwacja pedagogiczna dziecka, a także diagnoza gotowości szkolnej naprawdę nie muszą być trudne, ani żmudne. Ale powinny być rzetelne. Aby takie były, potrzebujesz:
- konkretnego, precyzyjnego arkusza obserwacji dziecka
- obserwowania dziecka w maksymalnie naturalnych sytuacjach w czasie
- analizy wytworów dziecka, jego aktywności w zabawach dowolnych i zajęciach organizowanych przez dorosłych
- arkuszy obserwacji pedagogicznej, które pozwalają na łatwą ocenę postępów
- wiedzy dotyczącej między innymi lateralizacji oraz chwytu na różnym etapie rozwoju przedszkolaka.
